Mongol Folk Long Song – Saruul Talbai
Монгол Ардын Уртын Дуу Саруул талбай – Уртын дуучин: Ёндонгийн Нямлхагва.
Mongol Folk Long Song Saruul talbai sang by long song singer Nymlkhagva Yondon.
Chant Long populaire Mongol Saruul talbai chanté par le chanteur de chant long Nymlkhagva Yondon.
Саруул талбай
Saruul talbai
“Саруул талбай” уртын дуу нь олон хувилбар, аялгуутай бөгөөд дорно зүгийн нутаг Барга ястнаас үүсэлтэй байх магадлалтай юм. Тус нутаг нь далай шиг өргөн уудам талаараа алдартай. Өвөл зуны алинд ч тэр жилийн туршид өндөр өвс ургамалтай газар тул шавар намаг байгаа эсэхийг олж харахад бэрх ажээ.
“Саруул талбай” уртын дуунд ахмад нь залуустаа амьдралын хань ижил, найз нөхрөө зөв сонгох тухай мэргэн ухаанаар зөвлөж буй хэмээн харж болно. Дууны үгээс бид чухамдаа бусадтай нөхөрлөж, нийлэхийнхээ өмнө ганц өнгөн тал, гадаад төрхийг харахаас илүүтэй дотоод сэтгэл, мэдрэмж, хандлагыг нь мөн харж, эзнийг нь таних учиртайг анзаарна.
Аливаа хүний жинхэнэ үнэ цэнийг олж танихын тулд найз нөхөд, хүрээллийг нь ч мөн анзаарах учиртайг, үнэн дүрийг нь таньсныхаа дараа амьдралдаа багтаан, ханилж нөхөрлөх эсэхээ шийдэх нь зөв зүйтэй тухай дуунд сургамжилжээ.
Энэхүү дууны Барга хувилбарт “гүүрээгүй” /мэдээгүй/ гэдэг Барга үг бий. Харин түгээмэл хувилбар дээр “мэдээрэй”, “таниарай” гэсэн байдаг. Мөн өөр нэг хувилбарт “ажаарай, ажиглаарай” гэсэн нь бий. Барга хувилбараар тухайн дуулж байгаа хүн шавар намагтай байсныг мэдээгүй, амрагийн санаа сэтгэлийг таниагүй гэж ойлгож ухаарснаа бусдад хуваалцсан бол харин түгээмэл хувилбар нь бусадтай зөв хань нөхрөө олох тухай сануулж байгаа гэж харж болно. Дүгнэвэл нэг нь мэдсэнээ бусдад хэлж сургасан, нөгөө нь таньж мэдээрэй гэж сануулсан ийм хоёр өнгө аястай юм.
XIX зууны үед амьдарч байсан Дулдуйтын Данзаравжаагийн “Лам гурван эрдэнэ”, “Сэтгэлийг амраагч сургаал” нэртэй бүтээлд энэхүү дууны зарим хэсэг мөн багтсан байдгийг дурдууштай. Данзаравжаа Саруул талбай дууг зохиож улмаар Барга ястан өөриймшүүлж авч үлдсэн үү, эсвэл тус дуу бүр эрт цагт зохиогдсон байснаас тэрбээр урам сэдэл авч “Лам гурван эрдэнэ”, “Сэтгэлийг амраагч сургаал”-аа зохиосон уу гэдэг нь харин тодорхойгүй юм.
Барга хувилбар
- Саруул талбай байвч
Шавар намгийг нь гүүрээгүй1
Сайхан амраг байвч
Санаа сэтгэлийг нь гүүрээгүй
- Уужим талбай байвч
Ус намгийг нь гүүрээгүй
Учирсан амраг байвч
Ухаан санаагийг нь гүүрээгүй
- Saruul talbai baivch
Shavar namgiig ni guureegui
Saikhan amrag baivch
Sanaa setgeliig ni guureegui
- Uujim talbai baivch
Us namgiig ni guureegui
Uchirsan amrag baivch
Ukhaan sanaagiig ni guureegui
1: мэдээгүй, таниагүй
Эх сурвалж: Уртын дуу судлаач Аюушжавын Алимаа.
Түгээмэл хувилбар
- Саруул талбай байвчиг
Шавартай намгийг мэдээрэй
Сайхан амраг байвчиг
Санаа сэтгэлийг нь таниарай
- Уужим талбай байвчиг
Устай намгийг мэдээрэй
Учирсан амраг байвчиг
Ухаан сэтгэлийг нь таниарай
- Нугалзуур модны мөчрөөс
Морио битгий аргамжаарай
Мохоо сэтгэлтэй хүнд
Сэтгэлээ битгий өгөөрэй
- Saruul talbai baivchig
Shavartai namgiig medeerei
Saikhan amrag baivchig
Sanaa setgeliig ni taniarai
- Uujim talbai baivchig
Ustai namgiig medeerei
Uchirsan amrag baivchig
Ukhaan setgeliig ni taniaria
- Nugalzuur modnii muchruus
Morio bitgii argamjaarai
Mohoo setgeltei khund
Setgelee bitgii uguurei
Эх сурвалж: Уртын дуучин Алтанцэцэгийн Нарандулам.
Барга хувилбар
Түгээмэл хувилбар
Saraɣul talabai
Барга хувилбар
- Saraɣul talabai bayibaču
Sibartai namuɣ-i güürege-ügei
Sayiqan amaraɣ bayibaču
Sanaɣ-a setkil-i inü güürege-ügei
- Aɣujim talabai bayibaču
Usu namuɣ-i anu güürege-ügei
Učaraɣsan amaraɣ bayibaču
Uqaɣan sanaɣ-a-yi anu güürege-ügei
Түгээмэл хувилбар
- Saraɣul talabai bayiba-čiɣ
Sibartai namuɣ-i medegerei
Sayiqan amaraɣ bayiba-čiɣ
Sanaɣ-a setkil-i inü taniɣarai
- Aɣujim talabai bayiba-čiɣ
Usutai namuɣ-i medegerei
Učaraɣsan amaraɣ bayiba-čiɣ
Uqaɣan setkil-i inü taniɣarai
- Nuɣulǰaɣur modun-u möčir-eče
Mori-ban bitegei arɣamjiɣarai
Moquɣu setkil-tei kümün-dür
Setkil-iyen bitegei öggügerei
Ёндонгийн НЯМЛХАГВА гуайн дуулснаар
Үндэс хөг: Фа (F) – Си бемоль (Bb) (A432)
Дууны эхлэл, морин хуур дээр: До (C)
Эвтэй морин хуурын барилт: До; ^Си бемоль (C, ^Bb)
{: Саруу—л таа-хаал-бай— хий-хаа—^^^ хий-аа V
Бай–ваа— хий-аа^^^ ч/ээ/ хий-ээ-хээ—ээ-хаа-хаа—^^ хий-хаа—^^ хөө— V
Шаваа–ртай— хий–хаа^^^ хий-хаа—^^ U
Намгийгээ— V
Ээ— хээ-^^ ий-хээ-ээ-хий— мэдгээрэй–хэй-хэй-^^ хий-ээ^^ хээ-хөө— V :}
{: Сайхаа—н амаргаа— хий-хаа—^^^ хий-аа V
Бай–ваа— хий-аа^^^ ч/ээ/ хий-ээ-хээ—ээ-хаа-хаа—^^ хий-хаа—^^ хөө— V
Санаа–гаа— хий–хаа^^^ хий-хаа—^^ U
Сэтгэл-ээ— V
Ээ— хээ-^^ ий-хээ-ээ-хий-ий-хий— тангиа-рай-^^ рай-хай^^ хий-хээ-^^ ээ-хөө— V :}
{: Уужим/уум/— таа-хаал-бай— хий-хаа—^^^ хий-аа V
Бай–ваа— хий-аа^^^ ч/ээ/ хий-ээ—ээ-хаа-хаа—^^ хий-хаа—^^ хөө— V
Устай-хай— хий–хаа^^^ хий-хаа—^^ U
Намгийгээ— V
Ээ— хээ-^^ ий-хээ-ээ-хий— мэдгээрэй–хэй-хэй-^^ хий-ээ^^ хээ-хөө— V :}
{: Учирсан— амаргаа— хий-хаа—^^^ хий-аа V
Бай–ваа— хий-аа^^^ ч/ээ/ хий-ээ-хээ—ээ-хаа-хаа—^^ хий-хаа—^^ хөө— V
Ухаан–хаа— хий–хаа^^^ хий-хаа—^^ V
Сэтгэл-ээ— V
Ээ— хээ-^^ ий-хээ-ээ-хий-ий-хий— тангиа-рай-^^ рай-хай^^ хий-хээ-^^ ээ-хөө— V :}
{: Нугалзуу—р моо-хоод-ноо— хий-хаа—^^^ хий-аа V
Мөчир/хай/— хий-аа^^^ сөө-хөө^^—өө-хөө-хаа—^^ хий-хаа—^^ өө-хөө— V
Морио-хаа— хий–хаа^^^ хий-хаа—^^ U
Бийтгий-лээ— V
Ээ— хээ-^^ ий-хээ-ээ-хий— аргамжаарай–тай-хай–^^ хий-ээ^^ хээ-хөө— V :}
{: Мохоо— сэтгэлтэй— хий-хаа—^^^ хий-аа V
Хүнтэй— хий-аа^^^ хий-ээ-хээ—ээ-хаа-хаа—^^ хий-хаа—^^ хөө— V
Итгэлээ–хээ— хий–хаа^^^ хий-хаа—^^ V
Битээгэй— V
Ээ— хээ-^^ ий-хээ-ээ-хий-ий-хий— өгөөрэй-^^ тэй-хэй^^ хий-хээ-^^ ээ-хөө— V :}
Saruul Talbai
Serene Steppe
The long song “Saruul talbai” is rich with many variations and melodies, and probably originates from the eastern region of Mongolia within the tribe of the Barga. This area of Mongolia is famous for its vast flat steppe that looks just like an ocean. There, herbs are high all year, in summer as well as in winter, which make it difficult to see if there are muddy marshes or swamps within.
“Saruul Talbai” can be interpreted as a form of wise words from an elder to younger person to advise them on how to choose the right partner or friend in life. Indeed, according to this song’s teaching, it is important to consider a person’s inside soul, feelings and mindset before befriending or getting into a relationship with them and not only pay attention to their look and appearance.
In addition, the entourage of the person we wish to befriend should also be taken into account as it will help us discover his or her true value. It is only once we see through that person’s real character that we can make the right choice to let or not let him or her in our life.
In the Barga version of this song, we find the dialect word “guureegui” which means “unknown”, while in the popular version, it says “medeerei” and “taniarai” which respectively means “know” and “see through” or “understand”. There is also another version with a similar meaning in which the words “ajaarai”, “ajiglaarai” are used which literally means “observe”. Therefore in the Barga version, the person singing shares his or her realization and experience in order to bring awareness to the audience as he or she did not know that there were muddy swamps and did not see through his or her lover’s mind and character. The popular version on the other hand can be seen as a guide to find a right partner in life. In conclusion, this song has two interesting nuances: one being an aftermath shared to teach others, while the other attempts to prevent such an unfortunate experience with wise advice.
It is also interesting to note that these words appear in the poems “Lam Gurvan Erdene” and “Setgeliig Amraagch Surgaal” of Danzanravjaa Dulduit from the 19th century. So we may wonder if this long song was actually composed by Danzanravjaa and then adopted by the Barga tribe or if “Saruul Talbai” comes from ancient times and inspired Danzanravjaa with “Lam Gurvan Erdene” and “Setgeliig Amraagch Surgaal” poems.
Barga Version
- Even in a serene steppe
The muddy marshes within were unknown
Even of a beautiful lover
The feelings were unknown
- Even in a wide placid field
The watery swamps within were unknown
Even of a destined lover
The mind was unknown
Source: Long song researcher Alimaa Ayushjav.
Common Version
- Even in a serene steppe
Know the muddy marshes within
Even of a beautiful lover
See through the feelings
- Even in a wide placid field
Know the watery swamps within
Even of a destined lover
See through the mind
- To a fragile branch of a tree
Do not tie your horse
To a thoughtless person
Do not give your heart
Source: Long song singer Narandulam Altantsetseg.
Saruul talbai
Steppe sereine
Le chant long “Saruul talbai” est riche de nombreuses variations et mélodies et est probablement originaire de la région orientale de la Mongolie au sein de la tribu des Barga. Cette région de la Mongolie est connue pour sa vaste steppe ressemblant à un océan. Les herbes y sont hautes toute l’année, en été comme en hiver, ce qui rend la distinction de marais boueux ou marécages difficile.
“Saruul talbai” peut être interprété comme une forme de sagesse partagé par un aîné à une personne plus jeune afin de les conseiller sur la façon de choisir le ou la bonne partenaire ou amie dans la vie. En effet, selon l’enseignement de cette chanson, il est important de considérer l’âme, les sentiments et l’état d’esprit d’une personne avant de se lier d’amitié ou d’entrer en relation avec elle et de ne pas seulement prêter attention à son apparence.
De plus, l’entourage de la personne avec qui nous souhaitons se lier d’amitié doit également être considérer car cela nous aidera à découvrir sa vraie valeur. Ce n’est qu’après avoir compris le véritable caractère de cette personne que nous pouvons faire le choix de la laisser ou non entrer dans notre vie.
Dans la version Barga de ce chant, nous retrouvons le mot dialectal “guureegui” qui signifie “méconnu”, tandis que dans la version populaire, il est dit “medeerei” et “taniarai” qui signifient respectivement “connaissez” et “discerner” ou “comprenez”. Il existe également une autre version avec une signification similaire dans laquelle les mots “ajaarai”, “ajiglaarai” sont utilisés, qui signifient littéralement “observez”. Par conséquent, dans la version Barga, la personne qui chante partage sa réalisation et son expérience afin d’apporter de la conscience au public car elle ne savait pas qu’il y avait des marécages boueux et n’a pas discerné l’esprit et le caractère de son amoureux ou amoureuse. La version populaire, en revanche, peut être considérée comme un guide pour trouver un bon partenaire dans la vie. En conclusion, cette chanson a deux nuances intéressantes : l’une étant une conséquence partagée pour enseigner aux autres, tandis que l’autre tente de prévenir une expérience malheureuse avec des conseils avisés.
Il est également intéressant de noter que ces mots apparaissent dans les poèmes “Lam Gurvan Erdene” et “Setgeliig Amraagch Surgaal” de Danzanravjaa Dulduit du 19ème siècle. Nous pouvons donc nous demander si ce chant long a été composée par Danzanravjaa puis adoptée par la tribu Barga ou si “Saruul Talbai” date de temps plus anciens et fut une source d’inspiration pour les poèmes “Lam Gurvan Erdene” et “Setgeliig Amraagch Surgaal” de Danzanravjaa .
Version Barga
- Même dans une sereine steppe
Les marais boueux qui s’y trouvent furent méconnus
Même d’un magnifique amour
Leurs sentiments furent méconnus
- Même dans une vaste et placide étendue
Les marécages aqueux qui s’y trouvent furent méconnus
Même d’une charmante âme soeur
Leur mentalité fut méconnue
Source: Musicologiste de chant long Alimaa Ayushjav.
Version populaire
- Même dans une sereine steppe
Connaissez les marais boueux qui s’y trouvent
Même d’un magnifique amour
Discernez leurs sentiments
- Même dans une vaste et placide étendue
Connaissez les marécages aqueux qui s’y trouvent
Même d’une charmante âme soeur
Discernez leur mentalité
- Sur une fragile branche d’arbre
N’attachez pas votre cheval
À une personne inconsidérée
Ne donnez pas votre coeur
Source: Narandulam Altantsetseg, chanteuse de chant long chez Zun Production.
